Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια ομάδα συμπτωμάτων με διάφορες διαβαθμίσεις στην εκδήλωσή τους που σχετίζονται με ωοθηκική δυσλειτουργία. Αυτό δημιουργεί την πολυπλοκότητα και την δυσκολία τόσο στην αιτιολογική όσο και στην θεραπευτική του προσέγγιση. Εφ’ όσον είναι σύνδρομο υπάρχουν πολλά και διαφορετικά συμπτώματα που παρουσιάζουν οι ασθενείς και είναι πολύ πιθανό να έχουν διαφορετικές αιτιολογίες.

Η επιστημονική κοινότητα έχει αποδεχτεί ότι όταν μία γυναίκα παρουσιάζει δύο από τα τρία παρακάτω συμπτώματα τότε μπαίνει η διάγνωση « σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών»

1. Πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών τεκμηριωμένη με υπερηχογραφικά κριτήρια.
2. Διαταραχές εμμηνορρυσίας (όλιγο ή και ανωοθυλακιορρηξία)
3. Υπερανδρογοναιμία ( Ακμή ή και υπερτρίχωση προσώπου, θώρακα, κοιλιάς, μηρών αλλά και υπερανδρογοναιμία βιοχημικά τεκμηριωμένη)

Αυτά τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σε μία γυναίκα και δευτεροπαθώς λόγω διαφόρων άλλων αιτίων και πρέπει να αποκλειστούν κάποιες αιτίες που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν υπερανδρογονισμό ή και αραιομηνόρροια. Mια πολύ απλή αιτία, πολύ συχνή, είναι ο υποθυρεοειδισμός εάν δεν διαγνωστεί εγκαίρως, εάν δεν διαγνωστεί σωστά, μπορεί να οδηγήσει δευτεροπαθώς σε αύξηση της προλακτίνης και να δώσει υπερπρολακτιναιμία.
Η υπερπρολακτιναιμία μπορεί να οδηγήσει σε αραιομηνόρροια έως αμηνόρροια αλλά και σε αύξηση της ανδρογονικής εικόνας είτε στα κλινικά συμπτώματα είτε στα εργαστηριακά ευρήματα. Αυτό δεν είναι σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών ή αν θέλετε δεν είναι πρωτοπαθές σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, είναι δευτεροπαθές.

Επίσης άλλες κλινικές περιπτώσεις που πρέπει να αποκλειστούν, είναι το σύνδρομο της συγγενούς υπερπλασίας των επινεφριδίων, αυτό που ονομάζουμε «αργής εμφάνισης» στα αγγλικά «late onset», που είναι μία από τις πιο συχνές αιτίες υπερτρίχωσης μετά την εφηβεία.

Όταν εμφανιστεί μπροστά μας μια γυναίκα που έχει ένα υπερανδρογονικό σύνδρομο , το πρώτο που πρέπει να σκεφτούμε είναι το πιο σοβαρό, μπορεί να είναι πιο σπάνιο αλλά είναι το πιο σοβαρό, οι όγκοι, όγκοι υπερανδρογονικοί που να παράγουν ανδρογόνα, να προκαλούν παραγωγή ανδρογόνων είτε από τις ωοθήκες είτε από τα επινεφρίδια, κάτι το οποίο δεν πρέπει να περνάει απαρατήρητο.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Η αιτία του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών είναι γονιδιακή – κληρονομική. Το ΣΠΩ (PCOS) σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών στις διάφορες αιτιολογίες που περιλαμβάνει, επειδή είναι γονιδιακής προέλευσης και επειδή οι κοπέλες κουβαλάνε αυτό το γονίδιο σε όλη την διάρκεια της ζωής τους, ναι μεν εμφανίζεται ως γονιδιακή προδιάθεση, αλλά χειροτερεύει με την πάροδο των ετών. Και χειροτερεύει διότι έρχονται οι περιβαλλοντολογικοί
παράγοντες που παίζουν ρόλο πάνω στον ίδιο τον οργανισμό, και ένας πολύ απλός περιβαλλοντολογικός παράγων είναι η παχυσαρκία , η αύξηση του βάρους. Ένας δεύτερος μάλιστα που άρχισε να εμφανίζεται τώρα δεν είναι η παχυσαρκία αλλά η κοιλιακή παχυσαρκία, γιατί μπορεί να έχουμε αδύνατες κοπέλες με συγκέντρωση κοιλιακού πάχους.Ένας τρίτος παράγων που εμφανίζεται είναι το είδος της τροφής. Γιατί μπορεί να είναι
κανείς παχύσαρκος, αλλά να διατρέφεται με καλή μεσογειακή διατροφή. Αντιθέτως εάν διατρέφεται με το γνωστό junk food τύπου φαστ φουντ, εκεί έχει διαπιστωθεί παραγωγή ουσιών που περιλαμβάνονται μέσα στην παραγωγή αυτού του είδους των τροφών, μπορεί να επιβαρύνουν την εμφάνιση αυτού του συνδρόμου.

Έρχονται στο ιατρείο μας η μητέρα και η κόρη, και έχουν και οι δύο το σύνδρομο και θα δείτε ότι η κόρη είναι πιο αδύνατη, εμφανίζει το σύνδρομο με πολύ πιο ήπια μορφή και η μητέρα σε πιο άσχημη μορφή. Αν και εκεί μπαίνει ένα ερωτηματικό γιατί συνήθως το σύνδρομο βελτιώνεται μετά τις εγκυμοσύνες , ή εμφανίζεται και επιβαρύνεται μετά από εγκυμοσύνες που η έγκυος πήρε βάρος πάνω από το αποδεκτό (10-15 κιλά).

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η θεραπευτική προσέγγιση του συνδρόμου είναι πολυπαραγοντική και εξατομικεύεται. Αυτό που εμείς ψάχνουμε στον ασθενή μας δεν είναι πάντα, αυτό που η ασθενής ζητάει από εμάς. Η ασθενής επιθυμεί να διορθώσει την υπερτρίχωση και την ακμή. Δεν ενδιαφέρεται για τον υπερανδρογονισμό και την μακροπρόθεσμη επίπτωση που μπορεί να κάνει η αυξημένη τεστοστερόνη στα αγγεία της. Η ασθενής ενδιαφέρεται για να έχει κύκλο,
δεν ενδιαφέρεται σε πρώτη φάση αν θα κάνει παιδί αργότερα, και η ασθενής ενδιαφέρεται για την παχυσαρκία. Δεν έχει άμεση αντίληψη των βλαβών που θα προκληθούν σε αυτήν μετά από 10 έως 20 χρόνια εξ αιτίας του σακχαρώδους διαβήτη που μπορεί να αναπτύξει, γι αυτό όταν αντιμετωπίζουμε αυτές τις ασθενείς , και εννοούμε τις νεαρές ασθενείς, να κοιτάμε κατ’ αρχήν και τις απαιτήσεις των ασθενών μας.

Αιτήματα λοιπόν και θεραπευτικοί στόχοι.
Μπορούμε να τα συγκεράσουμε. Παχυσαρκία θέλει να διορθώσουμε η ασθενής μας: μεταβολικό σύνδρομο θα διορθώσουμε εμείς. Δασυτριχισμό ακμή θέλει να διορθώσει η ασθενής μας: υπερανδρογονισμό θα διορθώσουμε εμείς. Να φτιάξει τον κύκλο της επιθυμεί η ασθενής: στην ωοθυλακιορρηξία θα παρέμβουμε εμείς.

Πώς αντιμετωπίζονται.

Πάμε λοιπόν στην παχυσαρκία. Παχυσαρκία ή μεταβολικό σύνδρομο. Είναι απλό. Αλλαγή τρόπου ζωής. Αυτή η περίφημη υγιεινοδιαιτητική αγωγή που διαβάζετε στα διάφορα βιβλία. Εάν φροντίσουμε σε αυτές τις γυναίκες να επιμείνουμε να χάσουν βάρος , θα βελτιώσουμε την αντίσταση στην ινσουλίνη και έτσι μπορεί να διορθώσουμε σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Εάν μάλιστα στην ρύθμιση της διατροφής προσθέσουμε
και άσκηση, τότε μπορεί να έχουμε πολύ μεγάλη βελτίωση. Βεβαίως μπορούμε να παρέμβουμε στην δυσλιπιδαιμία, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η κατανάλωση καπνού επιδεινώνει την ινσουλινοαντοχή στις πολυκυστικές ωοθήκες, και βεβαίως χρειάζεται πολύ καλή ενημέρωση και εκπαίδευση της ασθενούς για να μην τρομοκρατηθεί και να ξέρει ότι είναι ένα πράγμα που θα την ακολουθεί συνέχεια στην ζωή της και κάτι με το οποίο πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά
και υπεύθυνα για να το θεραπεύσει. Μπορούμε σε αυτή την κατεύθυνση να χρησιμοποιήσουμε και φάρμακα ,ανάλογα με την περίπτωση ( Μετφορμίνη ,. σιμπουτραμίνη, είναι ανορεξιογόνο, ορλιστάτη κλπ)

Πάμε τώρα στο δεύτερο επίπεδο της θεραπείας μας. Πώς θα βοηθήσουμε τον δασυτριχισμό , την ακμή και τον υπερανδρογονισμό. Αναστολή παραγωγής ανδρογόνων από την ωοθήκη. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε. Αν χρησιμοποιήσουμε αντισυλληπτικά ξεκουράζουμε την ωοθήκη , δεν δουλεύει η ωοθήκη. Αν χρησιμοποιήσουμε ανάλογα γοναδοτροπινών, τότε μπλοκάρουμε όλον τον άξονα τον γοναδικό, δεν δουλεύει ο γοναδικός άξονας ,δεν δουλεύει η ωοθήκη έτσι
δεν παράγονται ανδρογόνα. Μπορούμε όμως να αναστείλουμε και την δράση των ανδρογόνων βάζοντας ένα αντιανδρογόνο είτε μέσα στο αντισυλληπτικό είτε μόνο του. Ως αντιανδρογόνα χρησιμοποιούμε την οξική κυπροτερόνη, την σπιρολακτόνη, την ντροσπιρενόνη , την φλουταμίνη και την φενιστερίνη, η οποία μας βοηθάει να αναστείλουμε την μετατροπή της τεστοστερόνης στην δραστική της ουσία δευδροτεστοστερόνης. Το αντισυλληπτικό με οξική κυπροτερόνη
χορηγούμενο φέρνει σημαντική βελτίωση πάνω στο σκορ της τριχοφυΐας , βελτίωση την οποία καταφέρνει είτε χορηγούμενο μόνο του είτε χορηγούμενο σε συνδυασμό με την φιναστερίνη. Βλέπετε ότι δεν έχουμε ένα μόνο φάρμακο με το οποίο μπορούμε να πετύχουμε όλους τους σκοπούς μας.

Η αντισύλληψη φαίνεται ότι είναι ένας πολύ καλός τρόπος να προσεγγίσουμε θεραπευτικά το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Και αυτό γιατί τα αντισυλληπτικά ρυθμίζουν πρώτα πρώτα τον κύκλο της κοπέλας έτσι όπως τον θέλει η ίδια. Δεύτερον καταστέλλουν την ωοθηκική λειτουργία σε όσο χρονικό διάστημα τα δίνουμε, μειώνοντας την παραγωγή ανδρογόνων, άρα μειώνοντας και την υπερανδρογοναιμία. Τρίτον μειώνοντας την παραγωγή ανδρογόνων
μειώνουν την ακμή και την τριχοφυΐα, αυξάνουν δε ταυτόχρονα την SHBG την σφαιρίνη η οποία δεσμεύει τα ανδρογόνα. Και τέταρτον και σημαντικότερο έχοντας την προγεστερόνη μέσα τους, προστατεύουν το ενδομήτριο.

Μην ξεχνάμε ότι αυτές οι κοπέλες επειδή δεν έχουν κανονικό κύκλο έχουν υψηλά επίπεδα οιστρόνης μέσα στον οργανισμό τους, με αποτέλεσμα να έχουμε την εξής ωραία αντίφαση του να μην έχουν συχνό κύκλο, να έχουν αραιομηνόρροια, αλλά να έχουν ένα παχύ ενδομήτριο και έτσι να έρχονται συχνά σε μας για αποξέσεις ή να κινδυνεύουν με σοβαρή παθολογία του ενδομητρίου. Η προγεστερόνη των αντισυλληπτικών βοηθάει ιδιαίτερα στο να μειωθεί ο κίνδυνος
παθολογίας στο ενδομήτριο. Ως αντισυλληπτικά δισκία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε απλά αντισυλληπτικά δισκία και ονομάζουμε απλά αυτά που έχουν κλασσικές προγεστερονοειδείς ουσίες και οιστρογόνο. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αντισυλληπτικά δισκία που στη θέση της προγεστερόνης να έχουν ένα προγεστερονοειδές με αντιανδρογόνο δράση. Ο νεότερος εκπρόσωπος στην ομάδα της φαρμακευτικής αντιμετώπισης των πολυκυστικών ωοθηκών είναι
η ντροσπιρενόνη.

Στην περίπτωση που έχουμε θέμα υπογονιμότητος λόγω της ανωορρηξίας χορηγούμε φάρμακα ωοθυλακιορρηκτικά χάπια ή ενέσεις (κιτρική κλομιφαίνη ή αντιοιστρογόνα ή αναστολείς της αρωματάσης ή FSH ή FSH+LH ή HMG κλπ)

Δεν μπορούμε να έχουμε ένα φάρμακο που να τα κάνει όλα.